Hazırlayan : İkbal Çete
Giriş
Erkekler baba olacaklarını anladıklarında veya baba olduklarında, karmaşık duygular yaşarlar ve yeni rollerine alışmaları zaman alabilir. Bu duyguları anlamak, baba olmayan biri için zordur (Çıldır, Karakoç ve Karaca, 2014; Goldman, 2003; Nar, 2009) Bu çalışmamızda baba olduktan sonraki erkeklerin yaşadığı bazı psikolojik sorunlar, yaşanan psikolojik sorunların çocuğa yansıyan tarafları incelenecektir.
Günümüzde annelerin çalışma hayatına girmesiyle çocuklar babalarına daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Ancak, bu ihtiyacın farkında olan babaların ve toplumdaki diğer bireylerin sayısı sınırlıdır. (Kağıtçıbaşı, 1999; Onyeze-Joe, O’Neill ve Godin, 2022) Yakın zamana kadar ev içerisinde birincil bakım verme sorumluluğunu tek başına sırtlayan anne, iş hayatına girince ev içerisindeki görev paylaşımlarında ciddi değişimler yaşanmıştır. Erkekler ise bu değişimle büyümedikleri için bu yeni duruma adapte olma konusunda ciddi zorlanmalar yaşamaktadır.
İyi bir babalık özelliği doğuştan getirilen bir yetenek ya da beceri değildir (Güngörmüş-Özkardeş, 2015) Günümüzde iyi baba olma sabır, sevgi, kendine güven ve anlayışlı olma gibi duygusal özellikleri ve yanı sıra çocuğun bakım ve eğitimiyle ilgili temel bilgi ve becerileri sergilemeyi kapsamaktadır (Dodson, 2000; Saygılı ve Çankırılı, 2014; Güngörmüş Özkardeş, 2015)
Bu söylemler, babalığa belli noktalarda hazır olunması gerektiği açısından önemli bulgular sunmaktadır. Karakter ve davranış olarak yeterli bir babanın özelliklerine sahip olmadan babalığa hazır olduğunu belirtmek riskli olabilir. Hazır olunmadan baba olmak, doğum öncesi ve sonrası yaşanan depresyon ve anksiyete durumları, babalık rolüyle beraber doğan yeni sosyoekonomik duruma hazır olmama nedeniyle yaşanan maddi sıkıntılar gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, yüksek narsistik davranışların aile üyelerine yansıtılması, doğum sonrası cinsel tatminsizlik, özgüven ve benlik algısında düşüklük gibi etkiler görülebilir.
Baba Olanlar ve Olmayanlarda Anksiyete Bulguları
Baba olduktan sonra stres ve anksiyetenin yükseldiğini gösteren çalışmaların yanısıra yükselmediğini gösteren çalışmalar da vardır. Avustralya’da yeni baba olanlar ve baba olmayanların depresyon anksiyete durumları üzerine bir çalışma yapılmıştır.
Bu çalışma, Avustralya’nın Canberra ve Queanbeyan bölgelerinde yaşayan, 20-24 yaş arasındaki 1,162 erkeğin zihinsel sağlığını 12 yıl boyunca dört dalga halinde takip eden boylamsal bir anket kullanarak incelemiştir. Katılımcılar arasında 88 yakın zamanda baba olmayı bekleyen, 108 yeni baba ve çalışma süresince baba olmayan 626 erkek bulunmaktadır. Çalışma, zihinsel sağlığı değerlendirmek için Goldberg Depresyon ve Anksiyete Ölçekleri ile SF-12 zihinsel bileşenini kullanmıştır.
Bulgular ve Sonuçlar
Çalışma, yakın zamanda baba olmayı beklemenin veya yeni baba olmanın depresyon ve anksiyete seviyelerinde anlamlı bir değişikliğe yol açmadığını bulmuştur. Baba olmayı bekleyenler ve yeni babalar, baba olmadan önceki seviyelerine kıyasla depresyon ve anksiyete düzeylerinde anlamlı bir fark göstermemiştir. Buna karşılık, baba olmayan erkekler, hem depresyon (β = 0.61, p < 0.001) hem de anksiyete (β = 0.48, p < 0.01) seviyelerinde sürekli olarak daha yüksek seviyeler göstermiştir. Baba olmayan erkekler ayrıca başlangıçta daha yüksek depresyon, anksiyete ve genel zihinsel sağlık sorunlarına sahipti. Çalışma, evlilik ve aile ilişkilerinin erkeklerin psikolojik iyiliği üzerinde olumlu bir etkisi olabileceğini ve baba olmayan erkeklerin daha fazla psikolojik sıkıntı yaşayabileceğini göstermektedir. (Leach, Mackinnon, Poyser, & Fairweather-Schmidt, 2015)
Leach, L. S., Mackinnon, A., Poyser, C., & Fairweather-Schmidt, A. K. (2015). Depression and anxiety in expectant and new fathers: longitudinal findings in Australian men. The British Journal of Psychiatry, 206(6), 471-478.
Baba Olduktan Sonra Anksiyete ve Kaygı Artışı Bulgusu
Condon, Boyce ve Corkindale’ın (2004) çalışması, ilk kez baba olan erkeklerin hamilelikten doğum sonrası birinci yılın sonuna kadar yaşadıkları psikolojik, ilişki ve yaşam tarzı değişikliklerini kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Çalışmanın bulguları, erkeklerin hamilelik döneminde en yüksek seviyelerde depresyon, sinirlilik ve olumsuz duygular sergilediklerini ve doğum sonrası dönemde bu semptomların kısmen iyileştiğini göstermektedir. Depresyon oranı hamilelik sırasında %5.2 iken doğum sonrası %2’ye düşmüştür. Ancak, bu dönemde alkol kullanımı konusunda risk altında olan erkeklerin oranı hamilelik sırasında %27.7’den doğum sonrası %25’e düşmüştür. İlişki kalitesi açısından, dyadik (çiftler arası) uyum, memnuniyet ve duygusal ifade etme gibi ölçümlerde belirgin düşüşler gözlemlenmiş ve bu bozulmalar doğum sonrası dönemde istatistiksel olarak anlamlı olmuştur. Ayrıca, sosyal destek kalitesinde de belirgin bozulmalar yaşanmış, özellikle yakın ilişkilerdeki bakım ve kontrol ölçeklerinde önemli düşüşler kaydedilmiştir.
Cinsel işlevsellik açısından, hamilelik sırasında cinsel ilişki sıklığı ve cinsel tatmin önemli ölçüde azalmış ve ilk yılın sonunda minimal iyileşme göstermiştir. Cinsel tatmin oranı, hamilelik öncesi %74’ten doğum sonrası 12 ayda %34’e düşmüştür. Erkeklerin büyük çoğunluğu cinsel aktivitenin hamilelik öncesi seviyelere döneceğini beklemiş, ancak bu gerçekleşmemiştir, bu durum da hayal kırıklığı ve tatminsizlik yaratmıştır. Yaşam tarzı ve yaşam kalitesi açısından, fiziksel aktivitede azalma, ev işlerine daha fazla zaman ayrılması, kilo alma ve iş tatmininde düşüş gibi değişiklikler gözlemlenmiştir. Bu bulgular, erkeklerin hamilelik ve doğum sonrası dönemde yeterince desteklenmediğini ve bu dönemde yaşadıkları zorlukların genel yaşam kalitelerini olumsuz etkilediğini göstermektedir.
Bu çalışmanın sonucunda, babalıkta görülen hazırlıksızlık hali nedeniyle erkeklerin çeşitli destek programları ile desteklenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
SONUÇ: Araştırmaya göre, hamilelik dönemi erkekler için en stresli dönem olarak belirlendi
Condon, J. T., Boyce, P., & Corkindale, C. J. (2004). The first‐time fathers study: A prospective study of the mental health and wellbeing of men during the transition to parenthood. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 38(1‐2), 56-64. (Condon, Boyce, & Corkindale, 2004)
İrlanda da Yeni Babalar üzerine Yapılan Çalışma
İrlanda’da doğum yapan kadınların partneri olan 100 baba, Edinburg Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği (EPDS) kullanılarak değerlendirildi. Bulgular, doğum sonrası depresyonun yaygınlığını ve çeşitli risk faktörlerini ortaya koydu. EPDS skoru 12 veya üzeri olan babaların %12’sinde doğum sonrası depresyon belirtileri görülürken, 9 veya üzeri skoru olan babaların %28’inde daha düşük seviyede depresyon belirtileri tespit edildi. Özellikle, doğum sonrası ilk 6 ayda depresyon belirtilerinin daha yaygın olduğu gözlemlendi; EPDS ≥ 12 skoru %16.4, EPDS ≥ 9 skoru %32.7 oranında idi. İkinci 6 ayda ise bu oranlar sırasıyla %6.7 ve %22.2 olarak belirlenmiştir. Bu bulgular, doğum sonrası dönemde babaların ruh sağlığının yakından izlenmesi gerektiğini göstermektedir.
Çalışma, depresyon riskini artıran faktörler arasında ekonomik zorluklar, kirada oturma, evli olmama, prematüre veya zamanında doğmamış bebek sahibi olma, bebek uyku problemleri ve sosyal destek eksikliği olduğunu ortaya koydu. Ekonomik olarak rahat olmayan babaların depresyon yaşama olasılığı 8.1 kat daha fazla bulunurken (OR: 8.1, p = .016), partnerinden destek alamayan babaların depresyon yaşama olasılığı 5.11 kat daha yüksekti (OR: 5.11, p = .008). Ayrıca, zamanında doğmuş bir bebeğe sahip olan babaların depresyon yaşama riski 6.04 kat daha düşük bulunmuştur (OR: 6.04, p = .039). Bu sonuçlar, babaların doğum sonrası dönemde ruh sağlığı açısından desteklenmesi gerektiğini ve özellikle ekonomik ve sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. (Frank & Corcoran, 2018)
Philpott, L. F., & Corcoran, P. (2018). Paternal postnatal depression in Ireland: Prevalence and associated factors. Midwifery, 56, 121-127.
Deneyimli Babalar Deneyimsiz Babalara Göre Daha Çok Kaygılı
Tayvan’da Taipei Medical University, Mackay Memorial Hospital ve Taipei Medical University Hospital işbirliği ile yapılan bir araştırmada anne ve babaların erken gebelikten doğum sonrası bir yıla kadar depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesi değişimlerini incelemeyi amaçlamıştır. Özellikle, deneyimli ve ilk kez ebeveyn olanların (parite etkisi) bu süreçlerde yaşadığı psikolojik değişimler araştırılmıştır. Çalışma, 531 hamile kadın ve eşleri üzerinde yapılmış ve veriler boylamsal bir takip yöntemiyle toplanmıştır.
Temel Bulgular
Depresyon ve Anksiyete:
Kadınlarda depresyon ve anksiyete skorları doğumdan sonraki ilk ayda en yüksek seviyedeydi.
Erkeklerde ise depresyon skorları doğumdan sonraki ilk yılda artış gösterdi.
Deneyimli babalar, doğum sonrası dönemde depresyon ve anksiyete açısından %70 daha yüksek risk taşıdı (Chen et al., 2018).
Yaşam Kalitesi:
Kadınlarda fiziksel sağlık skorları gebelik ve doğum sonrası dönemde belirgin şekilde düşerken, sosyal ilişkiler alanındaki skorlar doğumdan sonraki bir yıl boyunca azalmaya devam etti.
Erkeklerde ise sosyal ilişkiler alanındaki yaşam kalitesi skorları doğumdan sonraki bir yıl boyunca azaldı (Chen et al., 2018).
Parite Etkisi:
Deneyimli annelerde anksiyete riski daha düşük, fiziksel sağlık skorları ise daha yüksekti.
Deneyimli babalar, ilk kez baba olanlara göre daha düşük fiziksel sağlık ve sosyal ilişkiler skorlarına sahipti(Chen et al., 2018)
Sonuç
Çalışma, ebeveynlerin doğum öncesi ve sonrası dönemde yaşadıkları psikolojik zorlukları vurgulamaktadır. Özellikle, deneyimli babaların psikolojik sağlık açısından daha fazla desteğe ihtiyaç duyduğu belirlenmiştir. Bu bulgular, ebeveynlere yönelik müdahalelerin zamanlaması ve içeriği konusunda rehberlik edebilir. (Chen et al., 2018)
Türkiyede Babalık Deneyimleri Çalışması
(Bu çalışmaya Notion arşivimizdeki aynı başlıklı araştırma üzerinden ulaşabilirsiniz.)
Ahmet Erol, Merve Canbeldek ve Nesrin Işıkoğlu tarafından yapılan bu çalışmada, ilk kez baba olan erkeklerin babalık rolüne yönelik algıları incelenmiştir. Araştırma, fenomenoloji kapsamındaki nitel araştırma yöntemiyle yürütülmüş ve Türkiye’nin güneybatısında bir üniversitede öğretim elemanı olarak çalışan altı baba katılımcı olarak seçilmiştir. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme protokolü kullanılarak toplanmış ve içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir.
Bu çalışmada, baba olmanın duygusal ve psikolojik yönlerini inceleyip anlamlandırmak için dört farklı soru sorulmuştur. Bu sorulara ise farklı alt kategorilerde cevaplar verilmiştir:
Neden baba olmalıyım?
Baba olmak ne hissettiriyor?
Nasıl bir babayım?
Nasıl bir baba olacağım?
Bu çalışma, ilk kez baba olan erkeklerin babalık rolüne yönelik algılarını ve bu algıları şekillendiren faktörleri anlamamıza katkı sağlamaktadır. Çalışmanın bulguları, babaların çocuklarına ve babalık rollerine yönelik çeşitli duygusal ve pratik yaklaşımlarını ortaya koymaktadır. (A Erol, M Canbeldek, N Işıkoğlu 2023)
Sonuç
Bu çalışma, babalık deneyimlerinin erkeklerin psikolojik ve duygusal sağlığı üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik önemli bulgular sunmaktadır. Araştırma, babalık rolüne hazırlıksız yakalanan erkeklerin çeşitli zorluklarla karşılaştığını ve bu zorlukların hem kendileri hem de aileleri için olumsuz sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir. Baba olduktan sonra yaşanan stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlar, erkeklerin yaşam kalitesini ve aile içi ilişkilerini etkileyebilir.
Ancak, bu dönemde yaşanan zorluklar, uygun destek ve eğitim programları ile hafifletilebilir. Babaların, çocuklarının gelişimine aktif katılım sağlamaları ve duygusal destek sunmaları, aile bütünlüğü ve çocukların sağlıklı gelişimi için kritik öneme sahiptir. Araştırma, babaların ruh sağlığına yönelik daha fazla dikkat ve destek gerektiğini ortaya koymakta ve bu konuda toplumda farkındalık yaratmanın önemini vurgulamaktadır.
Gelecekteki çalışmalar, babalık rolüne geçiş sürecinde erkeklere sağlanabilecek en etkili destek mekanizmalarını ve programlarını araştırarak, bu sürecin daha sağlıklı ve verimli geçmesini sağlayabilir. Bu bağlamda, babaların psikolojik ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayacak bütüncül yaklaşımlar geliştirilmesi, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde önemli faydalar sağlayacaktır.
Çalışmamız, babalık deneyimlerinin karmaşıklığını ve bu sürecin erkekler üzerindeki derin etkilerini ortaya koyarken, aynı zamanda babaların sağlıklı bir aile yapısı için oynadığı kritik rolü bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bu nedenle, babalık rolüne yönelik bilinç ve destek programlarının artırılması, sağlıklı bireyler ve sağlıklı toplumlar oluşturma yolunda atılacak önemli bir adım olacaktır.
Kaynakça
Çıldır, G., Karakoç, A. ve Karaca, S., (2014). Babaların bebek bakımına katılımının değer lendirilmesi. Uluslararası hakemli akademik spor sağlık ve tıp bilimleri dergisi, 10(4), 1-16.
Goldman, M. J. (2003). Babalık coşkusu. (M. Ersin, Cev.) İstanbul: Hayat yayıncılık. Gözübüyük, A. ve Özbey, S. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının motivasyon dü zeyleri ile baba-çocuk ilişkisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 23-37.
Kağıtçıbaşı, C. (1996). Family and human development across cultures: A view from the other side. Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers, 10 Industrial Avenue, Mahwah, NJ 07430-2262.
Güngörmüş-Özkardeş, O. (2015). Baba olmak. (3. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Dodson, F. (2000). Baba gibi yar olamaz. (4. basım). (S. Selvi, Cev.) İstanbul: Özgür yayın dağıtım.
Onyeze-Joe, C., O’Neill, S., and Godin, I. (2022). Redefining Fatherhood in a Migratory Context: A Narrative Inquiry into the Experiences of African First-time Fathers in Belgium. American Journal of Men’s Health,16(5). doi:10.1177/15579883221110355
Leach, L. S., Mackinnon, A., Poyser, C., & Fairweather-Schmidt, A. K. (2015). Depression and anxiety in expectant and new fathers: longitudinal findings in Australian men. The British Journal of Psychiatry, 206(6), 471-478.
Condon, J. T., Boyce, P., & Corkindale, C. J. (2004). The first‐time fathers study: A prospective study of the mental health and wellbeing of men during the transition to parenthood. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 38(1‐2), 56-64. (Condon, Boyce, & Corkindale, 2004)
Philpott, L. F., & Corcoran, P. (2018). Paternal postnatal depression in Ireland: Prevalence and associated factors. Midwifery, 56, 121-127.
Erol, A., Canbeldek, M., & Işıkoğlu, N. (2023). BABALARIN ÇOCUKLARINA YÖNELİK ALGISI: İLK BABALIK DENEYİMLERİ. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23(59), 357-387. Chen, Y. H., Huang, J. P., Au, H. K., & Chen, Y. H. (2019). High risk of depression, anxiety, and poor quality of life among experienced fathers, but not mothers: A prospective longitudinal study. Journal of affective disorders, 242, 39-4
Bir yanıt yazın