Yeni Neslin Endişesi: Eko-Kaygı
Son yıllarda, eko-kaygı (eco-anxiety) adı verilen yeni bir psikolojik kavram hayatımıza girdi. İklim değişikliği, mevsimlerin kayması, kuraklık ve buzulların erimesi gibi konular sürekli gündemdeki yerini koruyor, sosyal medya gibi platformlarda bunların paylaşılması da dünyanın dört bir yanına yayılmasını sağlıyor. Her ne kadar herkes bu durumdan eşit düzeyde etkilenmese de ülkemizde iklim krizi, sürekli değişkenlik gösteren havalarla geldiğini herkese hissettiriyor. Ancak, bu değişiklikler sadece doğayı değil pek çok açıdan insan sağlığını da etkiliyor. Özellikle gençler, daha uzun süre bu krizle yaşayacakları için en çok etkilenen yaş grubu olarak karşımıza çıkıyor.
Eko-Kaygı Nedir?
Eko-kaygının tanımı literatürde hala daha netleşmemiş olsa da, iklim krizine bağlı korku ve endişeyi tanımlamak için kullanılır. Amerikan Psikoloji Derneği (APA), eko-kaygıyı “kronik bir çevresel kıyamet korkusu” olarak tanımlamıştır.
Eko-kaygı, bir psikolojik rahatsızlık olarak sınıflandırılmaz. Uzmanlar tarafından “Gerçek ve giderek büyüyen çevresel tehditlere karşı rasyonel bir duygusal tepki” olarak görülmüştür. Ortada somut bir tehdit olduğu için patolojik bir durum olarak değil, kişide doğal gelişen bir kaygı olarak değerlendirilir. Bu nedenle DSM-5 veya ICD-11 gibi resmi medikal sınıflandırmalarda bir hastalık olarak yer almaz. Ancak, şiddetlendiğinde veya bireyin ruh sağlığını ciddi şekilde etkilediğinde, Yaygın Anksiyete Bozukluğu (GAD) veya depresyon gibi klinik rahatsızlıklara yol açabilir. Tek başına bir hastalık olmasa da, özellikle önceden kaygı bozukluğu olan veya depresyon yaşayan bireylerde bu semptomları tetikleyebilir.
Eko-Kaygının Belirtileri Nelerdir?
Eko kaygı sadece umutsuzluk gibi duygusal semptomlarla sınırlı değildir. Psikolojik ve fiziksel olmak üzere bazı temel belirtileri bulunur. Psikolojik belirtileri arasında: iklim krizi hakkında sürekli bir endişe içinde olmak, umutsuzluk ve çaresizlik hissi, iklim nedenli kaygıdan dolayı odaklanmakta zorluk çekmek, oluşturduğu karbon ayak izi konusunda aşırı bir suçluluk duymak, her şeyin kötüye gittiğini düşünerek gerçeklikten kopmak gibi sorunlar yer alır. Fiziksel belirtiler arasında ise iştah problemleri, uyku problemleri (uykusuzluk veya iklim felaketleri hakkında kâbuslar görme), sürekli düşük enerjili ve yorgun hissetme ve ileri boyutlarında panik atak gibi belirtiler bulunur.
Eko-Kaygıya Karşı Geliştirilen Tepkiler Nelerdir?
Eko-kaygı yaşayan her insan aynı şekilde bir reaksiyon göstermez. Olumlu ve olumsuz reaksiyon gösterenler olarak ikiye ayrılabilir. Yukarıda sayılan eko-kaygının belirtileri çoğunlukla olumsuz (uyumsuz) tepki gösterenlerin yaşadığı sorunlardır. Bu grup; sorunu inkâr etmek, aşırı suçlu hissetmek, felaket senaryoları düşünmek, sürekli umutsuz ve çaresiz hissetmek gibi güçlü olumsuz duygular hissederler. Bu şekilde bir kaygı sorunu yaşayan kişilerin, gittikçe artması zaten eko kaygı tanımının daha da yaygınlaşmasına ve bazı uzmanların bunu bir psikolojik rahatsızlık olarak nitelendirmesine sebep olmuştur. İkinci grup ise olumlu (uyumlu) tepki gösterenlerdir. Bu grup hissettikleri kaygıyı yönetme ve çözüm bulma stratejisini benimser; çevreci hareketlere katılırlar, bireysel hayatlarında farkındalık gösterirler, bilinçlendirme çalışması yapmaya çalışırlar, yetkilileri harekete geçirmek için çalışırlar. Aslında yaptıkları her şey bir katkı sağlayabileceklerine inanarak küçük de olsa aksiyon almaktır.
Sorun eko-kaygıya sahip olmak değildir, bu kaygıyı yönetememek yukarı bahsedilen belirtileri doğurur. İklim krizinin gerçekliği yadsınamaz ve buna karşı tepki geliştirmek gayet doğaldır. Hatta her birimizin, dünyayı daha yaşanabilir hale getirmek için belli ölçüde bu kaygılara sahip olması gerekir. Ancak, bu kaygıların hayat kalitemizi düşürmesine bizi umutsuzluğa sürüklemesine izin verdiğimizde daha büyük psikolojik rahatsızlıkların oluşmasına sebep olabiliriz.
Kaynakça
American Psychological Association. (2021, March). Climate change and mental health: How psychologists can help. Monitor on Psychology. https://www.apa.org/monitor/2021/03/ce-climate-change
Coffey, Y., Bhullar, N., Durkin, J., Islam, M. S., & Usher, K. (2021). Understanding eco- anxiety: A systematic scoping review of current literature and identified knowledge gaps. The Journal of Climate Change and Health, 3, 100047. https://doi.org/10.1016/j.joclim.2021.100047
Ducharme, J. (2023, August 16). Data shows surge in searches related to ‘climate anxiety’. Time. https://time.com/6338759/climate-change-anxiety-google-search-trend/Kurth, C., & Pihkala, P. (2022). Eco-anxiety: What it is and why it matters. Frontiers in Psychology, 13, 981814. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.981814
Bir yanıt yazın